Πανάρχαιοι θρύλοι, γαλήνια νερά, πολύχρωμες πόλεις. Αφήστε τις όποιες προκαταλήψεις σας στην… όχθη και ακολουθήστε μας στον περίπλου του φυσικού συνόρου δύο χωρών που, πέρα από τίτλους ειδήσεων, είναι πρωτίστως δύο πανέμορφοι ταξιδιωτικοί προορισμοί.
H Οχρίδα είναι το φυσικό σύνορο των δύο πιο βεβαρημένων από τις προκαταλήψεις μας γειτόνων: της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ. Το ότι είναι ταυτόχρονα η μεγαλύτερη σε ηλικία, η βαθύτερη και μία εκ των ομορφότερων λιμνών της Νότιας Ευρώπης, προστατευόμενη από την UNESCO ως σημαντικότατος υδροβιότοπος, έχει μικρή έως αμελητέα σημασία μπροστά στο γεγονός ότι μόνο μια απειροελάχιστη μειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού αντιλαμβάνεται τις δυο χώρες ως υπαρκτούς ταξιδιωτικούς προορισμούς, και όχι ως πολιτικά προβλήματα ή μειονότητες. Αν είναι αλήθεια ότι μια μικρή παρέα μπορεί να αποτελέσει καθρέφτη του κοινωνικού συνόλου, οι φόβοι μου είχαν μόλις επιβεβαιωθεί. Γιατί να γράφαμε γι’ αυτήν; Βαθιά ανάσα.
Γιατί τα μέρη εκείνα που κανείς δεν τα συγκαταλέγει στη λίστα με τα “to do” ταξίδια του είναι συνήθως τα πλέον ενδιαφέροντα. Γιατί είναι ανεξερεύνητα, γιατί σου δίνουν τη χαρά της ανακάλυψης που ενισχύεται πάντα από το στοιχείο της έκπληξης. Γιατί δεν έχουν «αξιοποιηθεί», βλέπε τσιμεντοποιηθεί.
Αργυρόκαστρο: Παραμύθι από πέτρα
Γιατί μπορείς να τα απολαύσεις απερίσπαστος από αγκωνιές τουριστών που τρέχουν να προλάβουν το πούλμαν τους, και να τα φωτογραφήσεις χωρίς το κάδρο από σακίδια, πλανόδιους μικροπωλητές και ομπρελίνα ταξιδιωτικών πρακτορείων που πλαισιώνει τις υπόλοιπες φωτογραφίες σου. Γιατί η φυσική ομορφιά δεν έχει σύνορα, δε μεταβάλλεται ανάλογα με το πού βρίσκεται. Γιατί η Οχρίδα είναι πανέμορφη μέσα στην απεραντοσύνη της, γιατί στις όχθες της φωλιάζουν τρεις πόλεις χάρμα οφθαλμών, γιατί είναι δίπλα μας και δεν την ξέρουμε. Γιατί, στο κάτω κάτω, έχει και ξενοδοχεία. Αυτό το επιχείρημα πρέπει να ήταν και το πλέον αφοπλιστικό.
Τους μη εξοικειωμένους με τις μεγάλες λίμνες ταξιδιώτες το πρώτο πράγμα που εντυπωσιάζει είναι η απουσία… απέναντι όχθης. Τα 359 τετραγωνικά της χιλιόμετρα επιτρέπουν στο βλέμμα να ακουμπήσει είτε στο απέραντο γαλάζιο του ορίζοντα, είτε στην κορυφογραμμή της οροσειράς που χωρίζει τις δύο χώρες, ανάλογα με το σημείο από το οποίο την αντικρίζει –ποτέ στην απέναντι πόλη ή στο τέλος της. Τα καταγάλανα, σχεδόν ακίνητα νερά της καθρεφτίζουν τις… διαθέσεις του ουρανού –που ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο είναι εντυπωσιακές– τόσο εκφραστικά που σε προκαλούν να περάσεις μια ολόκληρη μέρα, από το χάραμα μέχρι το σούρουπο, χαζεύοντας τις εναλλαγές τους.
Ακόμη και αν αντισταθείτε στον πειρασμό να το κάνετε, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χάσετε το ηλιοβασίλεμα: οι μοβ-ροζέ αποχρώσεις των νερών λίγο αφότου ο ήλιος κάνει τη μεγαλοπρεπή του υπόκλιση πίσω από τα βουνά κάνουν το τοπίο να μοιάζει εξωπραγματικό, βγαλμένο απευθείας από εικονογράφηση παιδικού παραμυθιού με δράκους και νεράιδες, όπως εκείνες που σύμφωνα με τους θρύλους της περιοχής κατοικούσαν τις όχθες της. Μία από αυτές, η Ezerka, που αναποδογύριζε τις βάρκες των ψαράδων για να σώζει τα ψάρια, απήγαγε κάποια στιγμή την πεντάμορφη Biljana, εγγονή ενός από τους ψαράδες, τα δάκρυα της οποίας δημιούργησαν τις κρυστάλλινες πηγές που πήραν το όνομά της. Οι πηγές, όπως και η καλύτερη θέα του ηλιοβασιλέματος, βρίσκονται στην πλευρά της ΠΓΔΜ.
Στην αντίπερα όχθη βρίσκεται μια μικρή, ραγδαία αναπτυσσόμενη τουριστικά πόλη όλο χρώμα και ζωή. Το Pogradec, στην αλβανική όχθη της Οχρίδας, μπορεί να είναι άναρχα δομημένο και να επισκιάζεται από την ομορφιά των γειτόνων του, των πόλεων της ανατολικής όχθης, διαθέτει, όμως, μια ολόδικη του ατμόσφαιρα, που οφείλει εν μέρει στη γαλήνη της λίμνης που ακουμπά τον κεντρικό του δρόμο και εν μέρει στα ζωηρά χρώματα που ντύνουν τα παλιά σοβιετικά μπλοκ, ακολουθώντας τη μόδα που εγκαινίασε πρόσφατα ο –ζωγράφος στο επάγγελμα– δήμαρχος των Τιράνων.
Οι παραλίμνιες βόλτες στον κατά το ήμισυ τσιμεντένιο δρόμο πλάι στην όχθη, η κεντρική πλακόστρωτη πλατεία, η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των κτιρίων του, με τα κόκκινα κεραμίδια να δίνουν έναν τόνο θαλπωρής ακόμη και στις πλέον άχαρες πολυκατοικίες, η ατμόσφαιρα που θυμίζει ελληνική επαρχία του ’70, με τις παρέες παιδιών να παίζουν ποδόσφαιρο στους κεντρικούς δρόμους, η εντυπωσιακή αρχιτεκτονική της ορθόδοξης εκκλησίας στην είσοδο της πόλης, οι εξαιρετικά φιλόξενοι κάτοικοι και τα εντυπωσιακά ανακαινισμένα ή νεόκτιστα ξενοδοχεία με τα μπαλκόνια που αγναντεύουν –το μαντέψατε– την Οχρίδα, δίνουν στο Pogradec το ανέλπιστο, ιδιαίτερο ταξιδιωτικό του ενδιαφέρον.
Το μεγαλύτερο μουσείο του κόσμου: Το Ερμιτάζ διαθέτει 3 εκατομμύρια έργα τέχνης στη συλλογή του
Πέραν του “up and coming” χαρακτήρα της, που βάζουμε στοίχημα ότι σε λιγότερο από μια δεκαετία θα την έχει μεταμορφώσει στη «νέα Κροατία» των glossy ευρωπαϊκών ταξιδιωτικών εντύπων, η περιοχή παρουσιάζει και ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον: τα ερείπια του Κάστρου του 4ου αιώνα, στο λόφο που υψώνεται πάνω από το Pogradec, η Γέφυρα Golik, κτισμένη το 18ο αιώνα στο σημείο απ’ όπου περνούσε η ρωμαϊκή Εγνατία Οδός, οι σπηλιές με τις πανάρχαιες τοιχογραφίες στο Qafa e Thanes, κοντά στα σύνορα με την ΠΓΔΜ, και οι αρχαίοι οικισμοί των Ιλλυρίων στο χωριό Λιν το αποτυπώνουν εντυπωσιακά.
Το τελευταίο αυτό χωριό, λίγα χιλιόμετρα βόρεια του Pogradec, αξίζει μια επίσκεψη για τα γραφικά, λιθόκτιστα δρομάκια του, τα ξύλινα σπίτια, τη βασιλική του 5ου αιώνα και τα ερείπια της βυζαντινής εκκλησίας, που περιλαμβάνονται στη λίστα των μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Ξαναπερνώντας τα σύνορα, που απέχουν ελάχιστα μόνο χιλιόμετρα από το Pogradec, η πόλη star της ΠΓΔΜ που δανείζεται το όνομα της λίμνης, θεωρείται το πνευματικό και ιστορικό κέντρο της χώρας. Κατοικημένη εδώ και οκτώ χιλιάδες χρόνια, η πόλη που κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Λύχνιδος, ήταν αυτή που φιλοξένησε το πρώτο Σλαβικό Πανεπιστήμιο, ιδρυθέν από τους αγίους Κλημέντιο και Naum τον 9ο αιώνα. Πολύ περισσότερο από το ιστορικό της ενδιαφέρον, όμως, η Οχρίδα έλκει σα μαγνήτης τους επισκέπτες της κατά κύριο λόγο χάρη στην ατμοσφαιρική παλιά πόλη της, αμφιθεατρικά κτισμένη στο λόφο στην κορυφή του οποίου δεσπόζει το φρούριο του Σαμουήλ και στο καταπράσινο τοπίο που την περιβάλλει.
Ανάμεσα στα κυριότερα αξιοθέατά της, το Εθνικό Μουσείο, που στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό σπίτι της οθωμανικής περιόδου, με περίτεχνα σκαλιστά ταβάνια, εκπληκτική θέα στη λίμνη και ενδιαφέρουσες συλλογές, το φρούριο του Σαμουήλ, του 10ου αιώνα, το ρωμαϊκό αμφιθέατρο που χρονολογείται από τις αρχές του 1ου αιώνα, καθώς και μια πληθώρα ορθόδοξων εκκλησιών, από τις οποίες ξεχωρίζει η Αγία Σοφία του 11ου αιώνα, που κτίσθηκε αρχικά ως καθεδρικός ναός και χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως τζαμί για να καταλήξει να λειτουργεί σήμερα ως ορθόδοξη, όπως και οι υπόλοιπες.
29 χιλιόμετρα έξω από την πόλη, κοντά στα αλβανικά σύνορα, το μοναστήρι Sveti Naum είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πλέον πολυφωτογραφημένα αξιοθέατα της χώρας –κυρίως λόγω της τοποθεσίας του, σε ένα λοφάκι ακριβώς πάνω από τη λίμνη, που το κάνει να μοιάζει σα να αιωρείται πάνω από τα καταγάλανα νερά. Η ομώνυμη εκκλησία κτίσθηκε τον 17ο αιώνα, επάνω στην παλαιότερη εκκλησία των Αρχαγγέλων, κτισμένη το 900 από τον Άγιο Naum, ο οποίος είναι θαμμένος εδώ. Ο θρύλος λέει ότι η καρδιά του ακούγεται να κτυπά αν πλησιάσεις το αυτί στον τάφο και η φήμη –όπως θα μαντέψατε– προσελκύει προσκυνητές από κάθε γωνιά των Βαλκανίων.
Η τρίτη παραλίμνια πόλη –δεύτερη από την πλευρά της ΠΓΔΜ– η Struga δεν απολαμβάνει ακόμη το μερίδιο τουρισμού που της αναλογεί για την ομορφιά της, γεγονός που δύσκολα θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε μειονέκτημα. Γνωστή και ως «πόλη της ποίησης» –γέννησε, μεταξύ άλλων, τον ποιητή που έγραψε τον εθνικό ύμνο της χώρας– η εντυπωσιακά επίπεδη μικρή πόλη είναι κτισμένη ακριβώς στο σημείο όπου ο ποταμός Drim χύνεται στην Οχρίδα.
Πολύχρωμη, με τα κόκκινα κεραμίδια των χαμηλών κτιρίων της να κάνουν έξοχη αντίθεση με το γαλάζιο των νερών και το πράσινο των δέντρων που την περιστοιχίζουν, γεμάτη ιστορικά αξιοθέατα, ανάμεσα στα οποία ορθόδοξες εκκλησίες του 14ου και 15ου αιώνα, και ένα παραδοσιακό μουσουλμανικό μοναστήρι, το Halveti Teke, κεφάτη και ολοζώντανη, με τα παραποτάμια café της και με έντονη νυχτερινή ζωή αξίζει οπωσδήποτε λίγο από το χρόνο σας –κατά την ταπεινή μας γνώμη, κατά τι περισσότερο από τη διάσημη γειτόνισσά της.
Από την άλλη, βέβαια, οι απόψεις μας είναι πάντα και καθ’ όλα υποκειμενικές. Όπως το γιατί να είναι άξιο λόγου ένα πανέμορφο μέρος μοιρασμένο ανάμεσα σε δύο… τίτλους (μη ευχάριστων) ειδήσεων. Που όμως είναι και ταξιδιωτικοί προορισμοί. Υποκειμενικά μιλώντας.
