Η Κρήτη είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο για τις παραλίες, την ιστορία και τη γαστρονομία της, έχει πόλεις και μέρη φημισμένα που κατακλύζονται κάθε χρόνο από τουρίστες, έχει κάθε λογής δραστηριότητες, έχει παγκοσμίως γνωστά και αναγνωρισμένα αξιοθέατα, έχει όμως και μια άλλη πλευρά… Διαφορετική, ήρεμη, αυθεντική… η ψυχή του νησιού χτυπά στα χωριά του. Εκεί, ανάμεσα σε βουνά, ελαιώνες και θάλασσα, ο επισκέπτης ανακαλύπτει έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, γεμάτο παραδόσεις, γεύσεις και αυθεντικότητα.
Πολιτισμός, παράδοση και slow tourism
Η Κρήτη είναι γεμάτη χωριά, το καθένα με τη δική του ιστορία, τη δική του γεύση και τον δικό του χαρακτήρα. Από τα βουνά του Ψηλορείτη μέχρι τις ακτές του Λασιθίου, κάθε χωριό έχει κάτι ξεχωριστό να αφηγηθεί. Σε αυτό τον οδηγό συγκεντρώνουμε μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά, γνωστά ή και λιγότερο γνωστά κρητικά χωριά που αξίζει να ανακαλύψει ο επισκέπτης. Η λίστα είναι απλώς μια αφορμή για να ξεκινήσει κανείς το ταξίδι στην αυθεντική κρητική ύπαιθρο… από εκεί και πέρα οι επιλογές είναι αμέτρητες!
Ορεινά χωριά: Η Κρήτη των βουνών
Ανώγεια (Ρέθυμνο)
Στις πλαγιές του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 730 μέτρων, βρίσκονται τα Ανώγεια – ένα χωριό που θεωρείται «καρδιά» της κρητικής μουσικής και της παράδοσης. Εδώ γεννήθηκαν και μεγαλούργησαν σημαντικοί λυράρηδες, όπως ο Νίκος Ξυλούρης, και κάθε γωνιά του χωριού μοιάζει να αναπνέει μελωδίες και μαντινάδες. Οι επισκέπτες μπορούν να περπατήσουν στα πέτρινα σοκάκια, να δοκιμάσουν παραδοσιακές γεύσεις όπως το αντικριστό και οι πίτες και να γνωρίσουν από κοντά την αυθεντική φιλοξενία των κατοίκων. Must-visit οι ταβέρνες όπου η λύρα παίζει αυθόρμητα, μετατρέποντας ένα απλό γεύμα σε γλέντι και φυσικά το μικρό σπίτι του Ξυλούρη, στην κεντρική πλατεία των Ανωγείων. Το σπίτι – μουσείο είναι ουσιαστικά ένα μικρό δωμάτιο όπου υπάρχουν κειμήλια και φωτογραφίες του διασημότερου λυράρη του νησιού, που διαμόρφωσε η αδερφή του Ζουμπουλιά, η οποία απεβίωσε το 2016.
Ασκύφου (Χανιά)
Το Ασκύφου είναι οροπέδιο στα Λευκά Όρη, που θυμίζει μικρή αλπική κοιλάδα, το οποίο περιλαμβάνει τέσσερις οικισμούς, που αποτελούν την Κοινότητα Ασκύφου του δήμου Σφακίων. Τα τέσσερα χωριά που το αποτελούν προσφέρουν μια αυθεντική εμπειρία βουνού, με δροσερό κλίμα το καλοκαίρι και χιονισμένα τοπία τον χειμώνα. Στον οικισμό Καρές βρίσκεται το Πολεμικό Μουσείο Ασκύφου, το οποίο δημιουργήθηκε από τη συλλογή περίπου 2.000 αντικειμένων του Β΄ΠΠ του Γεώργιου Α. Χατζηδάκη. Επίσης, στον οικισμό Αμμουδάρι, δίπλα στην κεντρική πλατεία υπάρχει το Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο του δήμου Σφακίων, το οποίο διαθέτει και μια επιπλέον αίθουσα αφιερωμένη στους Σφακιανούς Μακεδονομάχους. Οι ταβέρνες σερβίρουν πιάτα με αυθεντικές κρητικές γεύσεις, βασισμένα σε τοπικά προϊόντα, όπως κατσικάκι και παραδοσιακά τυριά ενώ αξιομνημόνευτη είναι η φιλοξενία. Must-see είναι η θέα από το οροπέδιο προς τις κορυφές των Λευκών Ορέων, αλλά και μια βόλτα στα μονοπάτια που οδηγούν σε φαράγγια και ορεινές κορυφές. Από τον οικισμό Αμμουδάρι αρχίζει ορειβατικό μονοπάτι προς τον ευρύτερο όγκο των Λευκών Ορέων.
Ζωνιανά (Ρέθυμνο)
Με έντονη παράδοση στη χειροτεχνία και στη μουσική, είναι χωριό που συνδυάζει ιστορία και αυθεντικότητα. Λίγο πιο πάνω από τα Ανώγεια, στις πλαγιές του Ψηλορείτη, βρίσκονται τα Ζωνιανά, ένα χωριό με πλούσια μουσική παράδοση και ιστορία. Στην είσοδο των Ζωνιανών βρίσκεται το Σπήλαιο Σφενδόνη, ένα από τα πιο εντυπωσιακά σπήλαια της Κρήτης με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Οι επισκέπτες του χωριού γνωρίζουν εδώ μια πιο «άγρια» αλλά γνήσια πλευρά της κρητικής κουλτούρας, ενώ οι ντόπιοι διατηρούν έντονα τα μουσικά και γαστρονομικά τους έθιμα. Must-see: το Σπήλαιο Σφενδόνη και μια βραδιά με κρητική λύρα.
Μαργαρίτες (Ρέθυμνο)
Το χωριό Μαργαρίτες, γνωστό και ως χωριό των πιθαράδων, κοντά στο Αρκάδι, είναι παγκοσμίως γνωστό για την παράδοση στην κεραμική του -είναι το μεγαλύτερο κέντρο αγγειοπλαστικής στη Δυτική Κρήτη. Εργαστήρια (τσικαλαριά) εξακολουθούν να λειτουργούν, δίνοντας ζωή σε μια τέχνη που κρατά αιώνες. Ο επισκέπτης μπορεί να δει από κοντά πώς φτιάχνονται τα παραδοσιακά αγγεία, να αγοράσει μοναδικά κομμάτια και να περιηγηθεί στα στενά του χωριού με τα πετρόχτιστα σπίτια. Το χωριό έχει επίσης βυζαντινές εκκλησίες και όμορφες ταβέρνες που σερβίρουν παραδοσιακό φαγητό. Must-do: συμμετοχή σε εργαστήριο κεραμικής, μια εμπειρία που μένει αξέχαστη.
Παραθαλάσσια χωριά: Εκεί που η θάλασσα αγκαλιάζει την παράδοση
Λουτρό (Χανιά)
Προσβάσιμο μόνο με καΐκι ή από μονοπάτι, το Λουτρό είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό που θυμίζει κυκλαδίτικο τοπίο, με άσπρα σπίτια και τιρκουάζ θάλασσα.
Το Λουτρό είναι ίσως το πιο ξεχωριστό παραθαλάσσιο χωριό της Κρήτης, γιατί δεν υπάρχει δρόμος που να το συνδέει με τον υπόλοιπο κόσμο. Προσβάσιμο μόνο με καΐκι από τα Σφακιά ή με μονοπάτι που ακολουθεί το ευρωπαϊκό Ε4, το Λουτρό προσφέρει μια εμπειρία που θυμίζει νησί μέσα στο νησί. Τα λευκά σπίτια του ακουμπούν πάνω στη θάλασσα, που με τις αποχρώσεις του τιρκουάζ μαγεύει κάθε επισκέπτη. Εδώ δεν υπάρχουν μεγάλα ξενοδοχεία ή τουριστική φασαρία, μόνο μικρά δωμάτια, καφενεία και ταβερνάκια δίπλα στο κύμα. Must-do είναι μια βουτιά στα κρυστάλλινα νερά του και μια βραδινή βόλτα στο λιμανάκι, όπου ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει.
Μύρτος (Λασίθι)
Ένα γραφικό χωριό κοντά στην Ιεράπετρα (15 χλμ), διάσημο για τη χαλαρή του ατμόσφαιρα και τις οικογενειακές ταβέρνες του πάνω στο κύμα.
Στη νότια ακτή του Λασιθίου, κοντά στην Ιεράπετρα, ο Μύρτος είναι ένα μικρό παραθαλάσσιο χωριό που έχει αγαπηθεί ιδιαίτερα από ταξιδιώτες που αναζητούν γαλήνη και αυθεντικότητα, αν και σήμερα είναι τουριστικά αναπτυγμένο, ενώ λέγεται ότι είναι το πιο θερμό χωριό της Ευρώπης! Είναι χτισμένο σε μια περιοχή κατάφυτη από μπανανιές και κοντά στις όχθες του ποταμού Κρύου. Τα σοκάκια με τις βουκαμβίλιες, τα μικρά οικογενειακά ξενοδοχεία και οι ταβέρνες πάνω στο κύμα δημιουργούν μια χαλαρή, σχεδόν νοσταλγική ατμόσφαιρα. Η παραλία του Μύρτου είναι στενή και αμμώδης και ανάμεσα στις πολυσύχναστες ακτές που, όμως, προτιμούνται για οικογενειακές διακοπές, ιδιαίτερα από τους Ευρωπαίους. Η παραλία του Μύρτου βρίσκεται μπροστά από τις ταβέρνες και τα εστιατόρια της περιοχής και είναι πλήρως οργανωμένη. Το χωριό έχει και πλούσιο ιστορικό υπόβαθρο, με αρχαιολογικά ευρήματα από τη μινωική εποχή. Must-do εδώ είναι το μπάνιο στις καθαρές παραλίες με τα ήρεμα νερά και το ηλιοβασίλεμα με ένα ποτήρι ρακή σε κάποιο από τα παραλιακά καφενεία.
Χωριά με ιστορία και πολιτισμό
Επάνω Αρχάνες (Ηράκλειο)
Βραβευμένο για την αρχιτεκτονική του φυσιογνωμία, οι Αρχάνες (όπως αναφέρονται συχνότερα) συνδυάζουν παράδοση, κρασί και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Βρίσκονται σε υψόμετρο 400 μέτρων στο βορειοανατολικό άκρο της κοιλάδος που σχηματίζεται από το όρος Γιούχτας. Στην κορυφή του Γιούχτα βρίσκεται το εκκλησάκι του Αφέντη Χριστού, όπως το λένε οι ντόπιοι, το οποίο ιδρύθηκε το 1443. Κοντά στη βορειοδυτική πλευρά των Αρχανών βρίσκεται η μινωική νεκρόπολη Φουρνί.
Λίγα χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου (16 χλμ), οι Αρχάνες αποτελούν έναν από τους πιο καλοδιατηρημένους παραδοσιακούς οικισμούς της Κρήτης. Το χωριό ξεχωρίζει για την αρμονική αρχιτεκτονική του με τα αναπαλαιωμένα αρχοντικά, αλλά και για την πλούσια οινοπαραγωγική του παράδοση, καθώς βρίσκεται στην καρδιά μιας από τις σημαντικότερες αμπελουργικές ζώνες της Ελλάδας. Στις Αρχάνες ο επισκέπτης μπορεί να κάνει βόλτα στα γραφικά σοκάκια, να δοκιμάσει τοπικά κρασιά, να επισκεφθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχανών, το οποίο ιδρύθηκε το 1993 και φιλοξενεί μινωικά αρχαιολογικά ευρήματα και να ανεβεί στο μυθικό βουνό Γιούχτας, που συνδέεται με μινωικούς μύθους. Λέγεται μάλιστα πως η μορφολογία της δυτικής πλευράς του σχηματίζει το πρόσωπο του Δία, και πως στο βουνό αυτό βρισκόταν ο τάφος του. Must-do:φαγητό σε τοπική ταβέρνα συνοδευόμενο από ντόπιο κρασί!
Κριτσά (Λασίθι)
Ένα από τα παλαιότερα χωριά της Κρήτης, γνωστό για τις εκκλησίες βυζαντινής τέχνης, τα χειροποίητα υφαντά και την αυθεντική φιλοξενία.
Η Κριτσά είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο ιστορικά χωριά της Κρήτης, μόλις λίγα χιλιόμετρα από τον Άγιο Νικόλαο. Χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Κάστελλος σε υψόμετρο περίπου 350 μέτρων, με στενά σοκάκια και παραδοσιακά σπίτια, η Κριτσά είναι διάσημη για την πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά. Σημαντικό αξιοθέατο αποτελεί η Παναγία Κερά, μια από τις σημαντικότερες βυζαντινές εκκλησίες όλης της Κρήτης, γνωστή για τις διατηρημένες βυζαντινές τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Το χωριό ξεχωρίζει επίσης για την παράδοση στην υφαντική και τη χειροτεχνία· πολλά εργαστήρια παραμένουν ενεργά και προσφέρουν αυθεντικά υφαντά και κεντήματα. Οι επισκέπτες απολαμβάνουν τη βόλτα στα σοκάκια, τις τοπικές γεύσεις στις ταβέρνες και την αίσθηση ότι βρίσκονται σε ένα ζωντανό μουσείο παράδοσης.
Θραψανό (Ηράκλειο)
Το Θραψανό είναι το κατεξοχήν χωριό των αγγειοπλαστών στην Κρήτη.
Η παράδοση αυτή είναι τόσο ισχυρή, που έχει δημιουργήσει και την έκφραση «έσπασε τα θραψανιώτικα» για κάτι πολύτιμο που καταστρέφεται. Σήμερα, πολλά εργαστήρια εξακολουθούν να παράγουν χειροποίητα αγγεία και κεραμικά, ακολουθώντας μεθόδους που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν τους τεχνίτες εν δράσει και να προμηθευτούν μοναδικά αναμνηστικά. Το χωριό διαθέτει και παραδοσιακά καφενεία όπου μπορεί κανείς να απολαύσει την κρητική φιλοξενία. Must-do: επίσκεψη σε εργαστήριο αγγειοπλαστικής και συμμετοχή σε μάθημα για να δοκιμάσετε να δημιουργήσετε το δικό σας κεραμικό.
Χωριά της γεύσης και της φιλοξενίας
Αξός (Ρέθυμνο)
Παραδοσιακό χωριό με έντονη τυροκομική παράδοση και μικρά καφενεία όπου οι ντόπιοι θα σας κεράσουν ρακή.
Η Αξός, χτισμένη σε υψόμετρο 450 μέτρων στις πλαγιές του Ψηλορείτη, είναι ένα ιστορικό χωριό με βαθιές ρίζες που φτάνουν μέχρι την αρχαιότητα. Σήμερα ξεχωρίζει για τη διατήρηση της παράδοσης και για τη φιλόξενη ατμόσφαιρα που δημιουργούν οι κάτοικοί του. Ο επισκέπτης μπορεί να περιπλανηθεί στα πέτρινα σοκάκια, να θαυμάσει τις παλιές εκκλησίες και να επισκεφθεί το Μουσείο Ξυλογλυπτικής που φιλοξενεί εντυπωσιακά έργα. Η Αξός είναι επίσης φημισμένη για την παραγωγή τυριών και τη ρακή της, που οι ντόπιοι προσφέρουν απλόχερα. Must-do: μια στάση σε τοπικό καφενείο για κουβέντα με τους κατοίκους και δοκιμή παραδοσιακών μεζέδων.
Η εμπειρία των χωριών της Κρήτης
Εκτός από τα τοπία και την αρχιτεκτονική, τα χωριά της Κρήτης προσφέρουν κάτι μοναδικό: την ανθρώπινη επαφή. Μια κουβέντα στο καφενείο, ένα αυθόρμητο κέρασμα, ένα πανηγύρι με ποτό και χορό μέχρι το πρωί, συνθέτουν μια εμπειρία που μένει αξέχαστη.
ℹ️ Χρήσιμες πληροφορίες
Πρόσβαση: Τα περισσότερα χωριά είναι προσβάσιμα με αυτοκίνητο. Το οδικό δίκτυο ποικίλλει, γι’ αυτό προτείνεται να έχετε δικό σας αυτοκίνητο ή να νοικιάσετε για μεγαλύτερη ευελιξία.
Καλύτερη εποχή: Άνοιξη (Απρίλιος–Ιούνιος) για ανθισμένα τοπία, καλοκαίρι για πανηγύρια και εκδηλώσεις, φθινόπωρο για τρύγο και γιορτές κρασιού.
Δραστηριότητες: Πεζοπορίες, επισκέψεις σε μουσεία, συμμετοχή σε τοπικά πανηγύρια, μαθήματα μαγειρικής με ντόπιους.
Η Κρήτη των χωριών είναι η Κρήτη της καρδιάς. Μακριά από τα τουριστικά θέρετρα, στα σοκάκια των ορεινών και παραθαλάσσιων κοινοτήτων, ανακαλύπτει κανείς την αυθεντική ψυχή του νησιού: τη φιλοξενία, την παράδοση, τις γεύσεις και την αίσθηση ότι εδώ ο χρόνος κυλάει αλλιώς…
Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε το incrediblecrete.gr
Photos: shutterstock
Δείτε επίσης
Aκολουθήστε μας στo Google News
