Ταξίδι στη γη των Χίμπα, σε εξώκοσμα αποπλανητικές τοποθεσίες με καταρράκτες αλλά και άνυδρες περιοχές. Ταξίδι στο Βορρά της Ναμίμπια, εκεί που η τελειότητα της απλότητας βρίσκει τον τέλειο εκφραστή της.
Η χώρα του τίποτα είναι υπαρκτή∙ μια ζωντανή πραγματικότητα με όνομα, ιστορία και χρώμα. Eίτε αυτό είναι το χρώμα της ερήμου, είτε το γαλάζιο των καταρρακτών Epupa, είτε η λάμψη των «ερυθρόδερμων» μελών της φυλής των Χίμπα, η Ναμίμπια είναι ο κύριος εκφραστής της ποικιλομορφίας της αφρικανικής ηπείρου.
Και αν οι «νονοί» της, οι Βουσμάνοι την βάπτισαν «ο τόπος όπου δεν υπάρχει τίποτα», εμείς ερχόμαστε να την ξαναβουτήξουμε στην κολυμπήθρα και να υποδείξουμε έναν προορισμό που ξεφεύγει από τη lifestyle πεπατημένη των καιρών… απορρίπτει το καθορισμένο πρόγραμμα ταξιδιού σε μνημεία, μουσεία κ.λπ… αρκείται σε μία φωτογραφική μηχανή, σε διαμονή στη μέση της ερήμου και σε οικολογικά lodges… και αποδεικνύει περίτρανα ότι ένα ταξίδι στην Αφρική κάθε άλλο παρά δύσκολο είναι…
ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΤΩΝ 18
Η Μαύρη Ήπειρος μοιάζει να καλεί τους απανταχού λάτρεις του αγνώστου, με τα «αναπτυσσόμενα» κομμάτια της να έχουν αναλάβει το ρόλο ξεναγού στην κουλτούρα των αυτοχθόνων, στην καθημερινή ζωή με τα όσα προβλήματά της -η φτώχεια, η πείνα, οι αρρώστιες και οι εμφύλιοι πόλεμοι συνεχίζουν να μαστίζουν τον πληθυσμό- και σε εικόνες «άγριας» ομορφιάς.
Η Ναμίμπια, με σημαντικές προσπάθειες βελτίωσης σε πολιτικοκοινωνικό επίπεδο, έργα τουριστικής υποδομής και ανυπέρβλητα φυσικά τοπία κάνει την έκπληξη κι έρχεται στο προσκήνιο ως μία ταχύτατα ανερχόμενη αφρικανική χώρα.
Η σύγχρονη ιστορία της έχει πλέον κλείσει 18 χρόνια, καθώς η χώρα απέκτησε την πλήρη ανεξαρτησία της από τη Νότια Αφρική στις 21 Μαρτίου του 1990, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι στερείται ιστορικού παρελθόντος. Οι Βουσμάνοι, οι Damara και οι Namaqua κατοικούσαν στην περιοχή ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ, ενώ φύλα των Bantu μετανάστευσαν εκεί τον 14ο π.Χ. Οι Ευρωπαίοι άργησαν να ανακαλύψουν τη Ναμίμπια. Άρχισαν να την εξερευνούν μόλις τον 19ο αιώνα, οπότε και η χώρα περιήλθε κάτω από τον έλεγχο των Γερμανών ως Νοτιοδυτική Αφρική με μοναδικό «αποστάτη» το Walvis Bay, που παρέμενε υπό βρετανική κυριαρχία.
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ KAOKOLAND
Η τεράστια έκταση της χώρας -δυτικά βρέχεται από τον Ατλαντικό, από το Βορρά συνορεύει με την Ανγκόλα και τη Ζάμπια, ενώ ανατολικά με την Μποτσουάνα- προϋποθέτει ταξίδι αρκετών ημερών για να την γνωρίσει κανείς απ’ άκρη σ’ άκρη. Ωστόσο, μπορεί να πάρει κανείς μία σύντομη γεύση επισκεπτόμενος την Kaokoland, τη γη της φυλής των Χερέρο και των Χίμπα. Η Kaokoland είναι ένα άνυδρο, μονότονο τοπίο στη Βόρεια Ναμίμπια με ελάχιστα βουνά, μικρή ποικιλία σε θαμνώδη φυτά και ελάχιστους υπόγειους ποταμούς που διασχίζουν λίγες περιοχές. Και όμως, εκεί ζουν οι περισσότεροι Χίμπα.
Για να φτάσει κανείς σε αυτό τον οριοθετημένο από τον ποταμό Kunene τόπο, θα πρέπει να κάνει ένα σύντομο πέρασμα από την πρωτεύουσα Windhoek, που περισσότερο θυμίζει ευρωπαϊκή παρά αφρικανική πόλη. Μπιραρίες, εστιατόρια και σύγχρονες κατοικίες που άφησαν πίσω τους οι γερμανοί άποικοι δίνουν έναν ανάλογο αέρα στην Windhoek. Μοναδικό μελανό σημείο είναι τα ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα και οι ψηλοί φράχτες που ακόμα θυμίζουν το Απαρτχάιντ. Ωστόσο, λευκοί και μαύροι, είναι συμφιλιωμένοι, «τα έχουν βρει μεταξύ τους» και ζουν αρμονικά.
ΔΙΠΛΑ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕΣ
Τα άνυδρα τοπία της Kaokoland, λοιπόν, γίνονται ένυδρα, όταν αρχίζει να ακούγεται ο ήχος των ορμητικών νερών των καταρρακτών Epupa (190 χλμ). Ο παράδεισος των πτηνών βρίσκεται εκεί, στις απόκρημνες όχθες του ποταμού Kunene, στα νερά που δίνουν ζωή σε σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, στα baobab, τα ana και τα makalani που κυριαρχούν στην περιοχή.
Αδύνατο να αντισταθεί κανείς στα χρώματα και την εκπληκτική θέα που προσφέρουν οι καταρράκτες. Μπορεί να μην είναι από τους μεγαλύτερους και ορμητικότερους της Αφρικής, όμως χύνονται πάνω από βραχώδη συμπλέγματα που μετρούν τουλάχιστον 2.200 εκατομμύρια χρόνια ζωής. Αποτέλεσμα είναι γρανιτικοί σχηματισμοί και βράχοι που παίρνουν εκπληκτικούς χρωματισμούς από τις αντανακλάσεις του ήλιου πάνω τους. Χίμπα, Χερέρο και άλλες φυλές συγκεντρώνονται στους Epupa για ν’ακούσουν τον κρυστάλλινο αχό του νερού ή για να αγναντέψουν το βράδυ τους αστερισμούς.
ΟΙ ΝΟΜΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ
Οι Χίμπα και οι Χερέρο είναι φύλα που έφτασαν στη σημερινή Ναμίμπια και την Μποτσουάνα από το ανατολικό τμήμα της ηπείρου, στο πλαίσιο της μεγάλης μετακίνησης των λαών που μιλούσαν τη γλώσσα Bantu πριν από 150 χρόνια. Οι φυλές άρχισαν να διασκορπίζονται. Η ομάδα που σήμερα είναι γνωστή ως Χερέρο εξαπλώθηκε στο νότο, ενώ οι πρόγονοι των Χίμπα παρέμειναν να «φυλάσσουν Θερμοπύλες» στην άγρια και αφιλόξενη Kaokoland, στο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας.
Ο ημι-νομαδικός τρόπος ζωής αλλά και η ελάττωση των ήδη υπαρχόντων βοσκότοπων, εδώ και αιώνες τους αναγκάζει να μετακινούνται προς ανεύρεση νέων «εύφορων» εδαφών, όπως διαμορφώνονται από τις βροχοπτώσεις. Ο καιρός είναι ο μόνος σύμμαχος για την εξασφάλιση και διατήρηση της ζωντανής περιουσίας τους.
Οι απειλητικές διαστάσεις που πήραν η ξηρασία και ο πόλεμος στη χώρα κατά τη δεκαετία του 1980, λίγο έλειψαν να αφανίσουν την κοιτίδα του αρχέγονου πολιτισμού τους. Κάποιοι μετανάστευσαν στη γειτονική Ανγκόλα, άλλοι αναζήτησαν εργασία στις μεγάλες πόλεις και δυστυχώς έχασαν το 90% του βασικού τους περιουσιακού στοιχείου: τις αγελάδες τους.
Σήμερα, περίπου 50.000 αυτόχθονες βοσκοί Χίμπα αποτελούν τον πληθυσμό στα όρια του ποταμού Kunene και απασχολούνται αποκλειστικά με τα κοπάδια και τις αγέλες τους γύρω από τους εκάστοτε νερόλακκους που επιλέγουν ως βάση για να ποτίζουν τα ζώα τους. Ζουν σε μικρά χωριά ή οικογενειακές ομάδες φτιάχνοντας κάθε φορά τα χωριά τους γύρω από το μαντρί με τα ζώα τους! Στη μέση βρίσκεται η στάνη με τα ζώα και περιμετρικά οι καλύβες των Χίμπα.
Οι νομάδες κρατούν τα φώτα της δημοσιότητας στραμμένα πάνω τους εδώ και δεκαετίες… Είναι ο ιδιότυπος τρόπος ζωής στη στέρφα γη ή η εντυπωσιακή εξωτερική εμφάνιση; Ή μήπως οι προοδευτικές απόψεις; Φανταστείτε ότι σε ένα από τα χωριά των Χίμπα, οι gay είναι πλήρως αποδεκτά μέλη της κοινωνίας, πρόσωπα πρόσχαρα και ευχάριστα, με χιούμορ, απίστευτη κίνηση και χτενίσματα όμοια με αυτά των γυναικών.
ΚΑΘΡΕΦΤΗ, ΚΑΘΡΕΦΤΑΚΙ ΜΟΥ…
Θα περίμενε κανείς υπέρτατες εκφράσεις ναρκισσισμού από μία φυλή της Αφρικής; Και όμως, για τις γυναίκες Χίμπα τα μαλλιά, τα ρούχα και τα κοσμήματα αναλαμβάνουν ρόλο «ενεργού δράσης», ως φορείς και συνεχιστές της πολύχρονης κουλτούρας τους. Είναι γυναίκες που ικανοποιούν τη φύση τους καθημερινά, αφιερώνοντας ατελείωτες ώρες για την περιποίηση του σώματος. Μπορεί οι μάσκαρες, τα khol μολύβια ματιών και οι επώνυμες κρέμες σώματος να απουσιάζουν, όμως τα προϊόντα καλλωπισμού από φυτικά προϊόντα είναι στη διάθεσή τους για τέρψη των προσδοκιών τους.
Η μέρα για τις περήφανες Χίμπα ξεκινά απλώνοντας σε κάθε σημείο του κορμιού τους ένα μείγμα από σβώλους κόκκινης ώχρας, τοπικά βότανα και βαζελίνη -αντικατέστησε το ζωικό λίπος- αρωματισμένο με το ρετσίνι που εκχύνεται από το θάμνο Omuzumba. Προσδίδει έντονη κόκκινη λάμψη η οποία όχι μόνο αντανακλά τα ιδεώδη των νομάδων για την ιδανική ομορφιά αλλά και δημιουργεί την ψευδαίσθηση ενός τέλειου, αψεγάδιαστου δέρματος.
Η βαμμένη κόκκινη επιδερμίδα και τα λιλιπούτεια κομμάτια υφάσματος που καλύπτουν το σώμα τους, κάνουν τις Χίμπα να μοιάζουν με σύγχρονες αφρικανές Αμαζόνες. Κοσμήματα από κοχύλια αντικαθιστούν τα όπλα, χάλκινα βραχιόλια σε χέρια και σε πόδια αντικαθιστούν τις περικνημίδες, ενώ μικρές δερμάτινες κάσκες τις περικεφαλαίες!
Η αμφίεση είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακή αλλά και κάθε άλλο παρά προκλητική. Αξεσουάρ όπως μεγάλα κοχύλια που κρέμονται ανάμεσα στα στήθη, βαριά μεταλλικά δαχτυλίδια γύρω από τους αστραγάλους, χτένια και μεταλλικά «πιάτα» που κρέμονται στο μέσο της πλάτης, μικρές δερμάτινες τιάρες πάνω στις κόκκινες πλεξούδες, είναι τα κοσμήματα των παντρεμένων γυναικών Χίμπα αλλά και στολίδια που συνοδεύουν τα γυμνά σώματα.
Οι άντρες τους, πιο διακριτικοί και δυτικόφρονες, φορούν παντελόνια, βόσκουν τα κοπάδια τους και αν και μοιάζουν προσηλωμένοι μόνο στα βοοειδή, είναι επιρρεπείς στις προκλήσεις του τουρισμού. Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα αλκοολισμού στη Ναμίμπια λόγω φτώχειας, έλλειψης παιδείας και ξενόφερτων δυτικών συνηθειών. Άδεια και σπασμένα μπουκάλια μπύρας συσσωρεύονται σε χωματερές, μαρτυρώντας το πρόβλημα -και ας μην ξεχνάμε ότι η χώρα είναι μία από τις μεγαλύτερες παραγωγούς μπύρας στην Αφρική.
ΤΑΧΥΤΑΤΑ ΑΝΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ
Οι κυβερνητικές προσπάθειες βελτίωσης τόσο του επιπέδου ζωής, όσο και των υποδομών μαρτυρούν την πίστη ότι ο τουρισμός είναι το μέλλον της χώρας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι έχει ήδη αναδειχθεί σε έναν από τους top προορισμούς της Αφρικής.
Οι εναλλαγές φυσικών τοπίων, ο αρχαϊκός -αν θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε με αυτή τη λέξη τον τρόπο ζωής των Χίμπα- η απλότητα με την οποία αντιμετωπίζουν την καθημερινότητά τους και οι εικόνες ανείπωτης φυσικής ομορφιάς, συνθέτουν τη mini εκδοχή ενός απέραντου κράτους που δεν γονάτισε από το Απαρτχάιντ. Αντίθετα, η Ναμίμπια ενδυναμώθηκε και, ισχυρότερη από ποτέ, οδεύει προς την πρόοδο…
