Το μόνο που γνώριζα για το Μάλι ήταν η μουσική του. Ρυθμοί ξεσηκωτικοί, φωνές μελαγχολικές και ιδιαίτερες, που έμοιαζαν να μετατρέπουν την πίκρα σε τραγούδι, με συντρόφευαν σχεδόν καθημερινά στη διαδρομή για τη δουλειά. Δεν χρειάστηκε πολύ για να κινητοποιηθώ και να μάθω όσα περισσότερα μπορούσα γι’ αυτή την κοιτίδα πολιτισμού της δυτικής Αφρικής. Οι «περίεργοι» αυτής της ζωής σίγουρα με καταλαβαίνετε. Αρκεί να «ερεθίσει» κάτι τον εγκέφαλό μας και ένα ταξίδι εμπειριών έχει ήδη ξεκινήσει. Στη δική μου περίπτωση τα ethnic μουσικά μονοπάτια με παρέσυραν στο Μάλι, για να περιπλανηθώ σε έναν κόσμο πολύχρωμο και μοναδικό… Κι αυτό ήταν μόνο η αρχή…
Εδώ, βλέπετε, άνθισε η αυτοκρατορία της Ghana, προσδίδοντας στην περιοχή μια λάμψη από χρυσάφι. Σε αυτήν, άλλωστε, οφείλει πολλές πτυχές του το σημερινό Μάλι. Τότε τα καραβάνια διέσχιζαν την έρημο Σαχάρα, μεταφέροντας χρυσό και αλάτι, ενώ στις μέρες μας -παρότι πολύ λιγότερα- ακόμη θυμίζουν αχνά εποχές πλούτου και αφθονίας. Ακολούθησαν αρκετές αυτοκρατορίες (Empire of Mali, Songhai Empire, Bambara Empire, Tukulor Empire), ένα πραξικόπημα και δυο δεκαετίες στρατιωτικής δικτατορίας που έληξε το 1992. Σήμερα, όμως, το καταπονημένο Μάλι, αν και το τέταρτο φτωχότερο κράτος στον πλανήτη, ξαναχαμογελά!
ΜΟΥΣΙΚΑ ΦΕΣΤΙΒΑΛ
Αντιμέτωποι με τις δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες του τόπου, οι Μαλινέζοι χρησιμοποιούν ως όπλο τους τον πλούτο του πολιτισμού και ιδίως της μουσικής με τις βαθιές αφρικανικές ρίζες. Κοινωνικά μηνύματα -κατά του ρατσισμού και της γυναικείας εκμετάλλευσης- γίνονται τραγούδια, που στόχο έχουν να γνωστοποιήσουν τα προβλήματα της περιοχής σε όλο τον κόσμο. Και απ’ ό,τι φαίνεται τα έχουν καταφέρει μια χαρά! Άνθρωποι απ’ όλα τα μέρη της γης συρρέουν κάθε χρόνο εδώ, με αφορμή τα δύο διάσημα μουσικά φεστιβάλ που συνιστούν τους βασικότερους λόγους της τουριστικής ανάπτυξης. Το διεθνώς αναγνωρισμένο Φεστιβάλ της Ερήμου (www.festival-au-desert.org) πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις αρχές Ιανουαρίου στην περιοχή Essakane (2 ώρες από το Timbuctu). Θεωρείται πιο «ανοικτό», καθώς λαμβάνουν μέρος μουσικοί από πολλά μέρη και φυλές -πριν μερικά χρόνια είχε συμμετάσχει και ο Manu Chao!- σε σχέση με το Φεστιβάλ του Νίγηρα (www.festivalsegou.org) που «δέχεται» μόνο φυλές του Μάλι και διατηρεί έναν πιο κλειστό, θα λέγαμε τοπικό, χαρακτήρα. Το τελευταίο διοργανώνεται κάθε Φλεβάρη στη Segou, συγκεντρώνοντας τους λάτρεις των αφρικανικών ακουσμάτων. Ωστόσο, πρέπει να ξεκαθαρίσω πως ακόμη και στα φεστιβάλ δεν απευθύνονται αποκλειστικά και μόνο λάτρεις της ethnic μουσικής… Αρκεί να αγαπάτε την περιπέτεια και τη γνώση και να διακρίνεστε για την τόλμη σας. Πυξίδα σας θα είναι η μουσική και προορισμός σας… το Μάλι, το κόσμημα της δυτικής Αφρικής.
BAMAKO
Η πρωτεύουσα του Μάλι, Bamako, θα γίνει η αφετηρία του ταξιδιού σας! Οι εικόνες που θα ξεδιπλωθούν μπροστά σας, σίγουρα θα σας εκπλήξουν. Το πρώτο πράγμα που θα παρατηρήσετε είναι τα ιδιαίτερα κτήρια, η γαλλική αποικιοκρατική αισθητική των οποίων είναι έκδηλη. Φωνές, φασαρία, κυκλοφοριακό χάος, σκόνη και άμμος, άσχημες μυρωδιές και τεχνάσματα μικροπωλητών με μοναδικό στόχο να πουλήσουν την πραμάτεια τους θα σας «υποδεχτούν» και πιθανώς θα σας αιφνιδιάσουν. Κι αν όλα τα παραπάνω σας ακούγονται ενοχλητικά, πιστέψτε με, εδώ μετατρέπονται σε ένα ανεπανάληπτο θέαμα! Πριν καν το καταλάβετε, θα βρεθείτε μπλεγμένοι σε ένα από τα παζάρια, σήμα κατατεθέν της περιοχής. Η ποικιλία και η πολυχρωμία είναι τα κύρια γνωρίσματά τους. Jeans, μπανάνες τηγανητές, οδοντόκρεμες, κεραμικά, ρύζι, διάφορα μαγικά και ξόρκια (κεφάλια μαϊμούδων, μπουκαλάκια με αίμα, φίδια) παύουν να μοιάζουν αταίριαστα και συνθέτουν έναν μικρόκοσμο χρωμάτων, εικόνων, μυρωδιών. Κάπως έτσι θα ξεκινήσει η περιπέτειά σας!
DJENNE – THE DOGON COUNTRY
Με ορμητήριο την Bamako και προορισμό τη χώρα των Dogon, αξίζει τον κόπο να επισκεφθείτε την προστατευμένη από την UNESCO, Djenne. Μια από τις παλαιότερες πόλεις της δυτικής Αφρικής και σημαντικός σταθμός των καραβανιών κατά το παρελθόν, αναδείχθηκε τον 13ο και 14ο αι. σε εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Σήμερα, διατηρεί τη λάμψη των ένδοξων εποχών και σαγηνεύει τους τουρίστες με την παραμυθένια της όψη. Το τζαμί -το μεγαλύτερο φτιαγμένο από λάσπη κτίσμα στον κόσμο- και το παζάρι της Δευτέρας θα χαραχτούν σίγουρα στη μνήμη σας. Συγκρατήστε, ωστόσο, τον ενθουσιασμό σας για την τουριστική ατραξιόν του τόπου, τη χώρα των Dogon, της φυλής που συνεχίζει να τηρεί πιστά την ομοιογένεια, τα ήθη και τις παραδόσεις της. Σίγουρα αξίζει τον κόπο να διανύσετε τα 700 χλμ. που χωρίζουν την πρωτεύουσα από την περιοχή Bandiagara, όπου έχουν εγκατασταθεί. Οι Dogon, θέλοντας να γλιτώσουν από τον εξισλαμισμό, δημιούργησαν εδώ περίπου 700 χωριά και ασχολήθηκαν με τη φύση. Τα κτισμένα από λάσπη σπίτια τους στέκουν περήφανα σε βράχους και εντυπωσιάζουν όλους όσοι τα αντικρίζουν. Ένας καλός ξεναγός θα σας ενημερώσει πως οι άνδρες ζουν σε ξεχωριστές κατοικίες από τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Το θαυμασμό προκαλούν οι σιταποθήκες με τις μυτερές στέγες από άχυρο και τα σπίτια όπου «εξορίζονται» οι γυναίκες κατά την έμμηνο ρύση, γιατί σύμφωνα με την παράδοση θεωρούνται ακάθαρτες. Η φυλή φημίζεται για τις κοσμοθεωρίες της, με τις παγανιστικές καταβολές να καθρεφτίζονται στις μάσκες της -πηγή έμπνευσης της σύγχρονης τέχνης- και η επαφή με τα μέλη της δίκαια αποτελεί μια από τις εντονότερες εμπειρίες που θα έχετε την ευκαιρία να βιώσετε στη ζωή σας!
MOPTI – TIMBUCTU
Αφήστε πίσω σας τους Dogon και κατευθυνθείτε δυτικά προς το Mopti. Έπειτα από 45 περίπου λεπτά οδήγησης, θα συναντήσετε την όμορφη πόλη με το ζωτικό λιμάνι. Εκεί θα σας υποδεχτεί ο Νίγηρας και το σκηνικό θα αλλάξει τελείως· πιρόγες και χαρακτηριστικά φεριμπότ πρωταγωνιστούν, ενώ στις όχθες του γυναικόπαιδα πλένουν ρούχα, κατσαρόλες, ακόμη και τα σώματά τους. Το σκηνικό, μοναδικό και πρωτόγνωρο, «σφύζει» ζωή. Τα θολά νερά του ποταμού θα σας μαγέψουν και θα σας παρασύρουν σε ένα υπέροχο οδοιπορικό. Προτιμήστε τη μικρή κρουαζιέρα για Timbuctu, που βρίσκεται σε απόσταση 350 χλμ. -η μεγάλη διαρκεί 12 μέρες και είναι πολύ πιθανό να σας ταλαιπωρήσει. Μετά από ένα τριήμερο ταξίδι, «γεμάτοι» από εικόνες, «άδειοι» από έγνοιες, ξελογιασμένοι από τον θεό-ποταμό, θα προσεγγίσετε τη μυθική πόλη. Το Timbuctu, άλλοτε πρωτεύουσα του Μάλι, στερείται δρόμων και ασφάλτου, ενώ η άμμος κυριαρχεί. Ντυθείτε κατάλληλα και αφεθείτε στη χωμάτινη πολιτεία, που κάποτε υπήρξε καταπράσινη και πλούσια. Χτισμένη σε στρατηγικό σημείο, εκεί που ο Νίγηρας στρίβει προς το νότο, αποτέλεσε τον σημαντικότερο σταθμό των καραβανιών που συνέδεαν τη δυτική Αφρική με τη Μεσόγειο. Το εμπόριο άκμασε εδώ κι αυτός ήταν ισχυρός λόγος για να αποκτήσει πλούτο και φήμη. Ωστόσο, το Timbuctu, εκτός από εμπορικό, υπήρξε και θρησκευτικό κέντρο. Αρκεί να σκεφτείτε πως στα μέσα του 16ου αι. φιλοξενούσε 150 ισλαμικά σχολεία με τεράστια φήμη, που προσέλκυαν το ενδιαφέρον φοιτητών από μακρινές περιοχές. Στον 21ο αι., μάρτυρες εκείνης της λαμπερής εποχής έχουν απομείνει το μεγαλοπρεπέστατο Dyingerey Ber Mosque και δεκάδες κτήρια φτιαγμένα από άμμο. Την αίγλη τους έρχονται να ενισχύσουν οι πανέμορφες γυναίκες, που θα… «κουραστείτε» να βλέπετε! Η πόλη, που το 1989 ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, μοιάζει ευλογημένη από το Θεό και έτοιμη να επικρατήσει σε όλες τις μάχες. Εκτός από εκείνη με την άμμο, που κατεβαίνει όλο και πιο απειλητικά προς το νότο…
Το γλυκό τσούξιμό της στο πρόσωπο σας, λειτουργεί σαν κάλεσμα για μια περιπλάνηση στην αχανή έρημο. Εκεί η μουσική -και όχι τα καραβάνια- ενώνει ανθρώπους από κάθε γωνιά της γης και αναδεικνύει έναν πλούτο, που οι Μαλινέζοι γνωρίζουν καλά. Αυτόν της ψυχής. Αποδεχτείτε, λοιπόν, την πρόκληση και παραδοθείτε στο «τραγούδι της ερήμου».
