Ένα σημαντικό μνημείο της Αθήνας και σπάνιο δείγμα της αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, ο ναΐσκος του Αγίου Νικολάου Θων, στη διασταύρωση των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας, αποδόθηκε αποκατεστημένο από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού στους Αθηναίους και στην Ενορία Αγίου Δημητρίου Αμπελοκήπων.
Δυστυχώς μέχρι να γίνει η αποκατάστασή του ο ναός ήταν “αθέατος” και βανδαλισμένος με πληθώρα άρθρων να αναφέρονται στην κακή κατάστασή του. Τώρα όμως, το σπουδαίο αυτό μνημείο, γυρίζει σελίδα και ξαναβρίσκει την αίγλη του, την οποία είχε όταν τον ανήγειρε ο ιδρυτής του, Νικόλαος Θων.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου Θων, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού το 1979 είναι κηρυγμένο ιστορικό μνημείο. Πρόκειται για ένα τρουλαίο περίκεντρο κτίσμα, με προεξάρχουσα την ημικυλινδρική αψίδα του ιερού στα βορειοανατολικά. Οι εκτεταμένες εργασίες συντήρησης αποκάλυψαν τον αρχικό γεωμετρικό διάκοσμο και τις τοιχογραφίες του, ενώ αποκαταστάθηκαν τα ξύλινα παράθυρα, η θύρα και τα περίτεχνα βιτρώ, που λέγεται ότι έφερε ο Θων από τη Ρωσία. Υλοποιήθηκαν εκτεταμένες αναστηλωτικές εργασίες, καθώς και σωστικές επεμβάσεις συντήρησης. Επίσης, διαμορφώθηκε ο περιβάλλων χώρος και τοποθετήθηκαν ενημερωτικές πινακίδες.
Έγινε τρισδιάστατη αποτύπωση του συνόλου του μνημείου με τη βοήθεια σαρωτή laser, ενώ όλα τα ανάγλυφα αρχιτεκτονικά στοιχεία αποτυπώθηκαν με φωτογραμμετρική μέθοδο με τη βοήθεια οπτικών σαρωτών. Συντηρήθηκε ακόμη και το σκαλιστό κωδωνοστάσιο, εξωτερικά του ναού.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου είναι το μόνο κατάλοιπο που διατηρείται σήμερα από τα οικοδομήματα της έπαυλης «Mon Caprice», του κτήτορα του ναού, Νικολάου Θων, αυλικού και επιμελητή της Βασιλικής Χορηγίας του Γεωργίου Α’ και διευθυντή του Βασιλικού Θεάτρου. Η έπαυλη κτισμένη σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αναστασίου Μεταξά –και όχι του Τσίλερ όπως αποδίδονταν μέχρι πρόσφατα– περιτριγυριζόταν από έναν μεγάλο κήπο με πυκνή βλάστηση, κοσμημένο με γλυπτά των Γεωργίου Βρούτου και Γεωργίου Φυτάλη, και πολλές προτομές αγωνιστών, φιλελλήνων, πολιτικών κ.ά.
Εγκαινιάστηκε στις 26 Μαρτίου 1895, παρουσία υψηλών προσκεκλημένων. Η εξωτερική επιφάνειά του διαμορφώνεται πλαστικά, με οριζόντιες παράλληλες ταινίες που διαχωρίζονται με σκοτίες και στην ανώτερη στάθμη διαμορφώνεται ζώνη με έκτυπα κυκλικά στοιχεία. Τα ανοίγματα του ναού πλαισιώνουν παραστάδες με γύψινα επίκρανα κορινθιακού τύπου, ενώ τα δύο αντιδιαμετρικά παράθυρα φέρουν αξιόλογες υαλογραφίες (βιτρώ), ρωσικού εργαστηρίου.
Ο εξωτερικός χρωματισμός, από τον οποίο σήμερα σώζονται μόνο τοπικά ίχνη, με διαβαθμίσεις στις αποχρώσεις και απομίμηση φλεβώσεων μαρμάρου, αναδεικνύει ακόμα περισσότερο την επιμελή κατασκευή του ναού και την κομψότητά του.
Εσωτερικά ο ναός διακοσμείται με την τεχνική al secco κατά ζώνες, με την κατώτερη να μιμείται ορθομαρμάρωση. Στον τρούλο εικονίζεται ο Παντοκράτορας μεταξύ ευαγγελιστών και προφητών, στον κόγχη η Θεοτόκος ένθρονη βρεφοκρατούσα και εκατέρωθεν αυτής ο Ευαγγελισμός. Το ιερό βήμα διαχωρίζεται από τον κυρίως ναό με ξύλινο τέμπλο.
Το 1944, κατά τη διάρκεια των ένοπλων συγκρούσεων των Δεκεμβριανών, η έπαυλη του κτήματος Θων, το οποίο ήδη από το 1921 έχει αλλάξει ιδιοκτήτη αλλά και χρήσεις, ανατινάχθηκε. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1947, κατεδαφίστηκε. Με την ανοικοδόμηση πολυώροφων κτισμάτων στην περιοχή, από τα μέσα του 20ού αιώνα και εξής, ο ναός του Αγίου Νικολάου εντάσσεται σε ένα περιβάλλον εντελώς ξένο από το αρχικό του.
Νεότερες έρευνες ανακάλυψαν την ύπαρξη ενός σχεδόν πιστού αντιγράφου του ναού του Αγίου Νικολάου, επίσης κυκλικού, στο κτήμα της αείμνηστης Μαρίας Χορς (κτήμα Παναγιωτόπουλου), της σημαντικής Ελληνίδας χορογράφου, στη Σαλαμίνα.
Σήμερα ο ναός Αγίου Νικολάου Θων παραδίδεται φωτισμένος εξωτερικά αναδεικνύοντας ένα σπάνιο μνημείο, που παρέμενε κατεστραμμένο και αθέατο για πολλές δεκαετίες.
Ο Ναός εκτός από θρησκευτικό, παρουσιάζει έντονο ιστορικό, κοινωνικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον ενώ είναι ακόμα ένα αξιοθέατο που εμπλουτίζει τον σπουδαίο πολιτιστικό τουριστικό χάρτη της πρωτεύουσας.
Ο Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Θων αποδόθηκε στους πολίτες ανήμερα της εορτής του Αγίου Νικολάου μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης και αισθητικής αναβάθμισης, με χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Περιφερειακό Πρόγραμμα ΑΤΤΙΚΗ 2014-2020 συνολικού προϋπολογισμού 550.000 ευρώ.
Οι σχετικές εργασίες υλοποιήθηκαν από τις διευθύνσεις Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Ειδικότερα στο Ναό έγιναν εκτεταμένες εργασίες συντήρησης οι οποίες αποκάλυψαν τον αρχικό γεωμετρικό διάκοσμο και τις τοιχογραφίες του, ενώ αποκαταστάθηκαν τα ξύλινα παράθυρα, η θύρα και τα περίτεχνα βιτρώ, που λέγεται ότι έφερε ο Θων από τη Ρωσία. Παράλληλα υλοποιήθηκαν εκτεταμένες αναστηλωτικές εργασίες, καθώς και σωστικές επεμβάσεις συντήρησης.
Photos / Video: Κώστας Καπαρελιώτης – Travelstyle.gr
