Η πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο PLOS ONE και φιλοξενήθηκε ευρέως από διεθνή μέσα υποστηρίζει ότι η ανέγερση της αρχαιότερης μεγάλης πυραμίδας της Αιγύπτου —της Σκαλιωτής Πυραμίδας του Djoser (Μνημείο UNESCO) στη Σακάρα— μπορεί να περιλάμβανε συστήματα υδραυλικής ανύψωσης: δηλαδή, ελεγχόμενη ροή νερού σε εσωτερικούς άξονες/κοιλότητες που θα σημάδευαν ή θα ανύψωναν πλατφόρμες με λίθους, αντί (ή σε συνδυασμό) με αποκλειστική χρήση ραμπών και ανθρώπινης δύναμης. Η μελέτη αυτή ανοίγει —τουλάχιστον θεωρητικά— μια νέα οπτική για την τεχνολογία των αρχαίων Αιγυπτίων.
Οι ερευνητές παρουσιάζουν ένα σύνολο αναλύσεων —τοπογραφική χαρτογράφηση, μελέτη των γειτονικών υδρατορευμάτων και αρχιτεκτονική ανάλυση των εσωτερικών χώρων του συγκροτήματος— και υποστηρίζουν ότι τα κατασκευαστικά στοιχεία και το γύρω υδρολογικό περιβάλλον είναι συμβατά με τη χρήση ενός υδραυλικού «ανυψωτικού» μηχανισμού (μιας μορφής πλωτής/πλατφόρμας που ανεβοκατεβαίνει όταν γεμίζουν/αδειάζουν θάλαμοι με νερό). Η εργασία δημοσιεύτηκε σε peer-review περιοδικό και περιλαμβάνει λεπτομερείς διαγράμματα του υποθετικού συστήματος.
Πώς θα λειτουργούσε στην πράξη (η ιδέα, τεχνικά)
Σύμφωνα με το σενάριο που περιγράφεται:
Νερό από γειτονικές διώρυγες/δεξαμενές διοχετευόταν, ελεγχόταν και οδηγούνταν σε εσωτερικούς άξονες/θαλάμους της πυραμίδας.
Μια πλατφόρμα/σκάφος-φωλιά μέσα στον άξονα θα “ακουμπούσε” κάτω από τα λιθάρια· γεμίζοντας ο θάλαμος με νερό, η πλατφόρμα ανέβαινε· με εκκένωση, κατέβαινε — επαναλαμβανόμενα, με μεταβολές ύψους.
Το σύστημα συνδύαζε διαχείριση πλημμυρικών νερών, δεξαμενές/παγίδες ιζημάτων (για τον χειρισμό του νερού) και ελεγχόμενες ροές ώστε να επιτευχθούν ασφαλείς ανυψώσεις φορτίων.
Αυτό δεν αφορά αποκλειστικά τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας· η μελέτη επικεντρώνεται στην Πυραμίδα του Djoser — την αρχαιότερη «σκαλιωτή» μορφή — όπου, κατά τους συγγραφείς, η εσωτερική αρχιτεκτονική και το συγκεκριμένο περιβάλλον ταιριάζουν περισσότερο με την ιδέα αυτή.
Ποια τεκμήρια επικαλούνται οι ερευνητές
Τα κύρια «κομμάτια» αποδεικτικών στοιχείων που παρουσιάζονται είναι:
- Χαρτογράφηση και αναγνώριση υδραυλικών στοιχείων στη γύρω περιοχή (π.χ. κανάλια, πιθανή «δεξαμενή»/ξηραμένη λίμνη, δομές όπως το Gisr el-Mudir που περιγράφονται ως check-dam).
- Συμβατότητα της εσωτερικής διάταξης με τη δυνατότητα ύπαρξης θαλάμων/αξόνων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως «ανυψωτικοί» θάλαμοι.
- Μηχανικά/υδραυλικά μοντέλα και προσομοιώσεις που δείχνουν πως ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε —υπό συγκεκριμένες συνθήκες— να λειτουργήσει και να ανυψώσει φορτία.
Η ανταπόκριση της επιστημονικής κοινότητας — επιφυλάξεις και αντιρρήσεις
Η πρόταση προκάλεσε παιδεία ενδιαφέροντος αλλά και έντονη κριτική από μερίδα αιγυπτιολόγων και ειδικών. Οι βασικές επιφυλάξεις είναι:
- Η έλλειψη άμεσων φυσικών αποδείξεων για νερό σε σημεία που θα έπρεπε να έχουν υποστεί υδραυλικές φθορές ή ιζηματολογικά ίχνη που να υποστηρίζουν επαναλαμβανόμενη παρουσία μεγάλων όγκων νερού. (π.χ. αντίλογος από Zahi Hawass και άλλους που θεωρούν ότι ο συγκεκριμένος άξονας είναι θολωμένος/ταφικός χώρο και δεν παρουσιάζει ίχνη χρήσης νερού).
- Συμβατότητα με υπάρχοντα αρχαιολογικά δεδομένα: πολλοί επισημαίνουν ότι πολλές από τις παραδοσιακά αποδεκτές ενδείξεις κατασκευής (έργα ραμπών, κατάλοιπα μετακίνησης λίθων, εργαλεία, καταγραφές) δεν αντικαθίστανται απλώς με αυτό το σενάριο.
- Τεχνικά ζητήματα: είναι ανοικτό το ερώτημα πόσο αποτελεσματικό/αξιόπιστο θα ήταν ένα τέτοιο σύστημα για συνεχόμενες μεταφορές βαρών σε μεγάλα ύψη και πόσο απαιτητικό σε υλικά/συντήρηση — ζητήματα που θέτουν μηχανικοί και αρχαιολόγοι.
Η συνολική θέση πολλών ειδικών προς το παρόν είναι ενδιαφέρουσα και μεθοδολογικά πρωτότυπη, αλλά όχι —ακόμη— αποδεικτικά καταλυτική.
Πώς «στέκεται» αυτή η θεωρία σε σχέση με παλιότερες προτάσεις
Η ακαταπόνητη «κλασική» θεωρία είναι η χρήση εξωτερικών ή εσωτερικών ραμπών, σχοινιών και τεράστιας ανθρωποεργασίας — θεωρία που υποστηρίζεται από πολλά επιτόπια ευρήματα και πειραματικές αναπαραγωγές. Υπάρχουν επίσης εναλλακτικές προτάσεις όπως:
- Εσωτερική σπείρα/ράμπα (Jean-Pierre Houdin) — μια ιδέα που προτείνει ότι τα μπλοκ ανεβάζονταν μέσω εσωτερικής σπειροειδούς ράμπας.
- «Χυτά» λίθινα μπλοκ (geopolymer) — η θεωρία του Joseph Davidovits ότι σε κάποιες περιπτώσεις οι λίθοι είναι επιτόπου «χυτοί» με τεχνικές αρχαίου κονιάματος.
- Η νέα «υδραυλική» πρόταση δεν απορρίπτει ρητά όλους τους υπόλοιπους μηχανισμούς· αντίθετα, προσφέρει ένα επιπλέον (καινοτόμο) εργαλείο/μέθοδο που —αν επιβεβαιωθεί— πιθανόν να λειτουργούσε συμπληρωματικά σε συγκεκριμένα στάδια ή τύπους πυραμίδων.
Τι σημαίνει (εάν επιβεβαιωθεί) — οι επιπτώσεις
Αν η υπόθεση του Landreau et al. τεκμηριωθεί εμπεριστατωμένα με φυσικά απολιθώματα, ίχνη ιζημάτων, ανάλυση δομών και αρχαιολογικά ευρήματα, τότε:
- Θα αναθεωρηθεί η εικόνα της τεχνολογικής ικανότητας των πρώιμων αιγυπτιακών κοινωνιών — ειδικά ως προς τις γνώσεις υδραυλικής διαχείρισης και ελέγχου ροών σε μεγάλη κλίμακα.
- Θα ανοίξει νέο πεδίο έρευνας για τη σχέση μεταξύ των υδάτινων υποδομών (κανάλια, δεξαμενές) και των οικοδομικών έργων της αρχαιότητας.
Παρόλα αυτά, η απόδειξη τέτοιου είδους τεχνολογίας απαιτεί «στεγνά» αρχαιολογικά δεδομένα —στρώσεις ιζημάτων, χημικά αποτυπώματα από νερό, ίχνη φθοράς σε επιφάνειες— και όχι μόνο θεωρητικά/μοντέλα.
Τι χρειάζεται για να πειστούμε ( επόμενα βήματα)
- Συστηματική γεωαρχαιολογική έρευνα των γύρω περιοχών (ζητήματα ιζημάτων, αποτύπωση αρχαίων κοίλων/δεξαμενών).
- Μικρο-γεωχημικές αναλύσεις σε επιφάνειες και θάλαμους για ίχνη ύδατος/αλάτων.
- Αρχαιολογική τεκμηρίωση της χρήσης των θεωρούμενων «συστημάτων» (ευρήματα, εργαλεία, δείγματα χρήσης).
- Επιπλέον ανεξάρτητες προσομοιώσεις και μηχανικά πειράματα που να συγκρίνουν αποδοτικότητα/ασφάλεια μεταξύ ραμπών/υδραυλικών/συνδυασμών.
Πού βρισκόμαστε τώρα
Η μελέτη του Landreau et al. (PLOS ONE, 2024) αποτελεί μια τολμηρή και καλά τεκμηριωμένη υπόθεση που επανεισάγει το νερό —και τη διαχείρισή του— στην εικόνα της αρχαίας αιγυπτιακής δόμησης. Τα διεθνή μέσα κάλυψαν γρήγορα το θέμα, και πολλοί μηχανικοί και γεωεπιστήμονες βρίσκουν τη σκέψη επιστημονικά ενδιαφέρουσα. Ωστόσο, πολλοί αιγυπτιολόγοι παραμένουν επιφυλακτικοί έως σκεπτικοί, απαιτώντας απτές αρχαιολογικές αποδείξεις πριν δεχτούν μια ριζική αναθεώρηση του εποικοδομητικού σεναρίου. Στην πράξη, η υπόθεση έχει πλέον μπει στον επιστημονικό διάλογο —και χρειάζεται επιτόπια έρευνα και ανεξάρτητη επιβεβαίωση για να μετατραπεί από «ελκυστική θεωρία» σε ευρέως αποδεκτό συμπέρασμα.
Δείτε επίσης
Aκολουθήστε μας στo Google News
