Τα Χρύσαφα (αναφέρονται και ως η Χρύσαφα) είναι ένα μικρό ημιορεινό χωριό της Λακωνίας, ίσως ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Πελοποννήσου χτισμένο σε υψόμετρο 550 μέτρων σε μια πλαγιά του Πάρνωνα, 15 περίπου χιλιόμετρα ανατολικά της Σπάρτης.
Το χωριό περιβάλλεται βόρεια και ανατολικά από υψηλότερους λόφους που σκεπάζονται κυρίως με χαμηλή βλάστηση. Στα νότια και στα δυτικά του χωριού και σε χαμηλότερο υψόμετρο βρίσκονται οι καλλιέργειες. Σήμερα καλλιεργούνται κυρίως ελιές.
Ιστορία: Το πάλαι ποτέ πλούσιο προπύργιο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας!
Τα Χρύσαφα αν και ένα μικρό χωριό, “κρύβουν” μεγάλη και σημαντική ιστορία, μια ιστορία 1.000 και χρόνων! Ο οικισμός χτίστηκε στη θέση που βρίσκεται τώρα κατά τον 12ο ή 13ο αιώνα και γνώρισε σημαντική ακμή κατά τον 17ο αιώνα χάρη στην ανάπτυξη του εμπορίου μεταξιού ενώ αργότερα διετέλεσε έδρα επισκοπής.
Πελοπόννησος: Εκδρομή με το αυτοκίνητο. Δείτε 5 υπέροχες διαδρομές!
Μέρος της ιστορίας είναι και η καστροκκλησιά που συναντάει κάποιος στο χωριό.
Η Παναγία η Χρυσαφίτισσα
Η Παναγία η Χρυσαφίτισσα κατασκευάστηκε στα τέλη του 13ου αιώνα, όταν τα Χρύσαφα αποτελούσαν το πλούσιο προπύργιο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Τα Χρύσαφα ξεχώριζαν για τον πλούτο τους κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων όπως και κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Ωστόσο, οι κάτοικοι των Χρύσαφων συμμετείχαν ενεργά στα Ορλωφικά του 1770 με αποτέλεσμα ο οικισμός να πυρποληθεί από τα οθωμανικά στρατεύματα και η πλειοψηφία του πληθυσμού να καταφύγει στην Ύδρα όπου ασχολήθηκαν με το εμπόριο και έλαβαν μέρος στην Επανάσταση του 1821. Η απόδειξη του πλούτου και της ισχύος του χωριού φαίνεται και από τις υπάρχουσες ακόμη αξιόλογες βυζαντινές εκκλησίες μεταξύ τωνκαι η Παναγία η Χρυσαφίτισσα,η εντυπωσιακή καστροκκλησιά.
Οι αγιογραφίες της εκκλησίας μαρτυρούνται από τη σωζόμενη επιγραφή των χορηγών: Μιχαήλ Σεβαστός – σύνευνος Ζωής (εικονίζονται στο νάρθηκα), 1290. Σε δεύτερο στρώμα υπάρχουν τοιχογραφίες οι οποίες καλύπτουν ορισμένα σημεία των εσωτερικών επιφανειών και ανήκουν στον 17ο αιώνα. Ο ναός ήταν μοναστηριακός, όπως συμπεραίνεται από τα υπολείμματα θεμελίων γύρω από το ναό.
Από την ιστορία του χωριού δεν λείπουν και οι μεγάλες προσωπικότητες καθώς από τα Χρύσαφα κατάγονταν ο αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης, Θεοδόσιος Αποστόλης (1794), που πολέμησε ως επικεφαλής συγγενών του υπό τους Παναγιώτη Γιατράκο και Πέτρο Βαρβιτσιώτη, και ο διαπρεπής κληρικός και Φιλικός, Ιγνάτιος Ουγγαροβλαχίας. Οι περισσότερες από τις οικογένειες που είχαν εγκαταλείψει τα Χρύσαφα επέστρεψαν στην περιοχή το 1830.
Τα Χρύσαφα διετέλεσαν μέχρι το 1896 έδρα του δήμου Θεραπνών ενώ από το 1879 μέχρι το 1896 λειτούργησε στον οικισμό μονοτάξιο σχολείο. Μέχρι τη δεκαετία του 1940 τα Χρύσαφα αποτελούσαν μεγάλο κτηνοτροφικό κέντρο ενώ στα μεταπολεμικά χρόνια οι κάτοικοί ασχολούνται κυρίως με την παραγωγή λαδιού και μελιού. Μεταπολεμικά ο πληθυσμός τους μειώθηκε σημαντικά, γεγονός που οφείλεται κυρίως στην υπερπόντια μετανάστευση (ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς).
Τι άλλο θα δείτε
Σε κοντινή απόσταση από τα Χρύσαφα βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Θεράπνης όπου κατά καιρούς έχουν πραγματοποιηθεί διάφορες αρχαιολογικές ανασκαφές ενώ ανάλογες εργασίες έχουν πραγματοποιηθεί τις τελευταίες δεκαετίες και στον οικισμό.
Εκτός από την Παναγία τη Χρυσαφίτισσα, στα Χρύσαφα σώζονται οι εκκλησίες της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, του Αγίου Δημητρίου (1641), των Αγίων Πάντων, του Αγίου Νικολάου, ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (τέλη 13ου αιώνα) καθώς και η μονή των Αγίων Τεσσαρακόντων Μαρτύρων.
Δείτε ακόμη 4 γραφικά ορεινά χωριά της Πελοποννήσου!
Καστάνιτσα, Αρκαδία: Ονομαστό αρχοντοχώρι
Από το οροπέδιο της Τεγέας μέχρι τα ανεμοδαρμένα βράχια του Ζάρακα και από την κοιλάδα του Ευρώτα μέχρι την ανατολική ακτογραμμή του Αιγαίου, ο Πάρνωνας -γνωστός και σαν Μαλεβός- σκεπάζει σαν βαθυπράσινο χαλί μια έκταση δύο εκατομμυρίων στρεμμάτων!
Είναι ένα από τα πιο πυκνοδασωμένα ελληνικά βουνά που σφραγίζει με την παρουσία του το ανατολικό άκρο του Μοριά. Πολλά παραδοσιακά χωριά που ξεχωρίζουν με την αρχιτεκτονική τους παρουσία κουρνιάζουν στις παρυφές του, αναμφίβολα όμως η Καστάνιτσα δεσπόζει στις πιο υψηλές θέσεις.
Με την πρώτη ματιά σε κερδίζει, όταν τη δεις να απλώνει τις ασβεστωμένες γειτονιές της ανάμεσα στα δάση και στα βράχια του Πάρνωνα. Η πιο εύκολη πρόσβαση στο χωριό γίνεται μέσω Τρίπολης-Αγίου Πέτρου και συνολικά από την Αθήνα να υπολογίζετε ότι θα χρειαστεί να καλύψετε 220 χλμ. σε ασφάλτινο δρόμο.
Δημητσάνα, Αρκαδία: Η μπαρουτοκαπνισμένη
Γύρω στις 2.5 ώρες είναι αρκετές για να βρεθείτε από την πολύβουη πρωτεύουσα στα γαλήνια καλντερίμια της παλιοκαιρίτικης Δημητσάνας και να αναπνεύσετε τον παγωμένο αέρα του Μαινάλου. Πρώτη θα σας καλωσορίσει η κατάφυτη κοιλάδα του ποταμού Λούσιου. Σ’ ένα γύρισμα του δρόμου, η Δημητσάνα θα ξεπροβάλει μπροστά σας με τα λιθόκτιστα πυργόσπιτά της που αποπνέουν αρχοντιά αλλά μαρτυρούν και μια κοινότητα με έντονη την αίσθηση της ανεξαρτησίας και της πνευματικότητας.
Το ονομαστό κεφαλοχώρι με τους μπαρουτόμυλους είναι ένα με την ιστορία του Μοριά, τότε που προμήθευε με μπαρούτι τα καριοφίλια της Επανάστασης του ’21. Εκτός αυτού, παραμένει ακόμα ένα θαυμάσιο «μπαλκόνι με θέα», καθώς αραδιάζει τις γειτονιές του στη ράχη απόκρημνου λόφου που υψώνεται πάνω από την κοίτη του Λούσιου.Ποιο φθινόπωρο; Έχουμε 10 ιδανικούς προορισμούς για διακοπές τον Σεπτέμβρη
Στη Δημητσάνα θα σεργιανίσετε στα σοκάκια με τα παλιά αρχοντικά και τα ιστορικά κτίρια. Θα απολαύσετε τα μοναδικά χρώματα του δειλινού, το εξαιρετικό φαγητό στις καλές ταβέρνες και τη ζεστή φιλοξενία στους οικογενειακούς ξενώνες που συνήθως στεγάζονται σε αναπαλαιωμένα αρχοντικά.
Δήμητρα, Αρκαδία: Ανέπαφη αρχιτεκτονική
Στο διάσελο του Αφροδίσιου όρους δεσπόζει το εκκλησάκι του Αγίου Πέτρου και κάπου εκεί θα διακρίνετε τμήματα του αρχαίου ιερού της Ερυκίνης Αφροδίτης (7ος αι. π.Χ.).Αγκαλιασμένο από τα γορτυνιακά βουνά, το χωριό Δήμητρα διατηρεί ανέπαφη την αρχιτεκτονική και την παλιακή ατμόσφαιρα ενός αυθεντικού ορεινού οικισμού του Μοριά.
Ο Γάλλος περιηγητής του 18ου αιώνα Πουκεβίλ αναφερόταν στη Δήμητρα με την παλιά ονομασία Διβρίτσα, που στα αρβανίτικα σημαίνει «τόπος με πολλά νερά». Το σημερινό της όνομα οφείλεται στο αρχαίο ιερό της Ελευσίνιας Δήμητρας, υπολείμματα του οποίου έχουν ανιχνευτεί στην περιοχή.
Ερχόμενοι από μια μεγάλη πόλη και αντικρίζοντας το χωριό για πρώτη φορά, εντύπωση θα σας κάνει η ησυχία του. Γύρω από τη νοικοκυρεμένη πλακόστρωτη πλατεία με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου είναι στημένα τα καφενεία και τα κλειστά εμπορικά μαγαζάκια, ενώ το σκηνικό συμπληρώνει o αειθαλής πλάτανος. Η περιπλάνηση στις ήσυχες γειτονιές αποτελεί πρόκληση για εξερεύνηση, ένα πραγματικό πισωγύρισμα στον χρόνο.
Χαλανδρίτσα, Αχαΐα: Μνήμες Μεσαίωνα
Δεν διεκδικεί δάφνες στα τουριστικά δρώμενα και όμως αυτό το μεγαλοχώρι του Ερύμανθου έχει να διηγηθεί τις δικές του ιστορίες. Η Χαλανδρίτσα απέχει από την Πάτρα μόλις 18 χλμ.
Το ενδιαφέρον εντοπίζεται στο παλιό ιστορικό κέντρο, όπου ανάμεσα στα αρχοντόσπιτα ξεχωρίζουν οι καλοδουλεμένες πετρόκτιστες κρήνες όπως η Τρανή Βρύση και αυτές του Ντεφάνη και του Μαργούτσα. Στο παρακείμενο ρέμα διασώζονται ακόμη οι παμπάλαιοι νερόμυλοι του Μαζαρακιώτη, του Χαλκιά και του Σκιαδά.
Ξεχωριστή αναφορά αξίζουν οι ναοί της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του Αγίου Ιωάννη. Ο ναός του Αγίου Αθανασίου διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και έχει χαρακτηριστεί από το υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό μνημείο. Οπωσδήποτε ο επισκέπτης θα πρέπει να δει το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Τοπικής Ιστορίας. Σε μικρή απόσταση έξω από την κωμόπολη, στον δρόμο προς Μίραλη, έχουν ανασκαφεί μυκηναϊκός οικισμός και μυκηναϊκό νεκροταφείο.
Διαβάστε επίσης στο travelstyle.gr:
 είναι ένα μικρό ημιορεινό χωριό της Λακωνίας, ίσως ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Πελοποννήσου){kind=link}