Η πανάρχαια Μαντίνεια της Αρκαδίας, είναι από τις σπουδαιότερες και καλύτερα διατηρημένες πόλεις του αρχαίου κόσμου. Σύμφωνα με την παράδοση λέγεται ότι είναι η γενέτειρα του θεού της θάλασσας Ποσειδώνα και ο τόπος που μεγάλωσε, στην πηγή Άρνη πολύ κοντά στο μετέπειτα Ιερό Ίππιου Ποσειδώνα στη Μαντινεία Αρκαδίας.
Η Μαντίνεια, επίσης (εσφαλμένα) γνωστή ως Μαντινεία, ήταν αρχαία πόλη της Αρκαδίας την οποία μνημονεύει και ο Όμηρος ως τερπνή χώρα (“Μαντινέη ερατινέη”). Ως μυθικό ιδρυτή της πόλης αναφέρει ο Παυσανίας τον ήρωα Μαντινέα έναν από τους 50 γιους του Λυκάονα και εγγονό του γενάρχη των Aρκάδων Πελασγού, στον οποίο αποδίδεται η μετάβαση της Mαντίνειας από τη φυλετική δομή στην πολιτειακή οργάνωση. Η πόλη που ίδρυσε ο Μαντινέας ονομαζόταν “Πτόλιν” στο σημερινό Γκορτσούλι Αρκαδίας σε έναν λόφο περίπου 1 χιλιόμετρο βόρεια από την μετέπειτα πόλη όπου βρέθηκε προϊστορικός οικισμός από το 6.000 π.Χ. Η Αντινόη αργότερα, εγγονή του Άλεος από την Τεγέα την μετέφερε στην σημερινή της θέση στον κάμπο νότια από τον λόφο.
Mε τη στρατηγικής σημασίας γεωγραφική θέση της, η Mαντίνεια αναδείχτηκε ήδη από νωρίς σε θέατρο σημαντικών ιστορικών γεγονότων που συνδέονται όχι μόνο με την τοπική αρκαδική ιστορία αλλά και με σημαντικές εξελίξεις στον ελλαδικό χώρο κατά την αρχαιότητα. Η αρκαδική πόλη άκμασε και είχε δυναμική παρουσία στα δρώμενα της εποχής από την αρχαϊκή περίοδο.
Νεότερα χρόνια
Η σημερινή Μαντίνεια αποτελεί την ευρύτερη περιοχή βόρεια από την Τρίπολη Αρκαδίας, πήρε το όνομα που είχε στην αρχαιότητα. Το ίδιο όνομα έχει μια μορφή κόκκινου κρασιού με Προστατευόμενη ονομασία προέλευσης παρασκευασμένο από Σταφύλι Μοσχοφίλερο που καλλιεργείται στην περιοχή. Η έδρα του δήμου και ο μεγαλύτερος οικισμός είναι η Νεστάνη Αρκαδίας που περιέχει το 1/5 του πληθυσμού, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη είναι η Μηλέα Αρκαδίας γενέτειρα του Ποσειδώνα. Τα βουνά γύρω από την κοιλάδα είναι τα Όρη της Λυρκείας και το Μαίναλο στα νοτιοδυτικά. Ο επισκέπτης σήμερα προσεγγίζει την αρχαία πόλη μέσω της επαρχιακής οδού που οδηγεί από την Τρίπολη προς τις κοινότητες Αρτεμισίου και Ορχομενού, σε απόσταση περί τα 13 χιλ. βόρεια της πρωτεύουσας του Νομού. Η Μαντίνεια είναι μία από τις σημαντικές σε μέγεθος, μορφή και διατήρηση πόλεις της αρχαιότητας.
Στην κοιλάδα καλλιεργούνται αμπέλια, πατάτες, σιτηρά και καλαμπόκι, οι καλλιέργειες καλύπτουν περισσότερο από το ήμισυ της περιοχής. Οι πλημμύρες στα μέσα του 20ου αιώνα είχαν κατακλύσει με νερά την κοιλάδα δημιουργώντας λίμνη όπως στην αρχαιότητα, αργότερα αποξηράθηκε. Στα βουνά κυριαρχούν τα δάση και στα βορειοανατολικά βράχοι και χορτάρι. Το “Γλυπτό της Μαντίνειας” που χρονολογείται τον 4ο αιώνα π.Χ. εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, απεικονίζει την γνωστή παράσταση με τον αγώνα ανάμεσα στον Απόλλων και τον Μαρσύα με μια Πανδούρα που παίζει μουσική καθισμένη σε έναν βράχο. Η παράσταση αυτή είναι πολύ σημαντική για την ιστορία των μουσικών οργάνων, δείχνει ότι το Λάουτο ήταν γνωστό στην Αρχαία Ελλάδα.
Τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου της περιοχής
Εδώ θα εντυπωσιαστείτε από τον οχυρωματικό περίβολο, τα Λείψανα της αρχαίας Αγοράς, το αρχαίο θέατρο των πρώιμων ελληνιστικών χρόνων (4ος/3ος αιώνας π.Χ.), τα Ρωμαϊκά Λουτρά , το Βουλευτήριο και το ναό της Αρτέμιδος Μεσοπολίτιδος. Μη αμελήσετε να επισκεφθείτε τον Τάφο του Επαμεινώνδα στο Μαρμαράκι, κοντά στο δρόμο της Αρχαίας Μαντινείας.
Επίσης σημαντικοί στην περιοχή είναι, ο Ι.Ν. Αγίας Φωτεινής Μαντινείας και Ι.Ν. Αγίου Παντελεήμονος.
Η Αγία Φωτεινή Μαντίνειας είναι ναός που βρίσκεται απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο της Μαντίνειας.
Πρόκειται για αρχιτεκτόνημα του Κώστα Παπαθεοδώρου, το οποίο συνδυάζει αρχαιότροπους ρυθμούς με στοιχεία βυζαντινών επιρροών. Η αφιέρωσή του στην Αγία Φωτεινή απηχεί τη σχέση της Αρκαδίας με το φως. Είναι γνωστό πως Λύκαιο όρος σημαίνει φωτεινό, το ίδιο σημαίνει και το όνομα Λυκάων, που είναι ο οικιστής της Αρκαδίας.
Η αγιογράφηση του ναού ακολουθεί το ίδιο πνεύμα, με τα αγιογραφούμενα πρόσωπα να θυμίζουν αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Υπάρχουν επίσης κάποιες πολιτιστικές αναφορές στα ιερά της Ίσιδος, που αφθονούσαν στην Αρκαδία. Ο ναός εγκαινιάστηκε το 1972 και το συνολικό αποτέλεσμα αισθητικά έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Στον περιβάλλοντα χώρο υπάρχει ηρώο για να τιμηθούν οι πεσόντες στους πολέμους, το οποίο διέπεται από την ίδια λογική με το ναό. Επίσης υπάρχει το λεγόμενο φρέαρ του Ιακώβ, με περίστυλη κρήνη με ιδιαίτερη κατασκευή.
Επίσκεψη στα σπήλαια του Μαινάλου
Ένα από τα δέκα σημαντικότερα σπήλαια της Ελλάδας, γεμάτο πολύχρωμους σταλκτίτες και σταλαγμίτες, με διακλαδωμένα μονοπάτια εκατοντάδων μέτρων, έγινε επισκέψιμο μόλις τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για το Σπήλαιο Κάψια στο οροπέδιο της Μαντινείας – πληροφορίες για επίσκεψη εδώ – και βρίσκεται ενάμιση χιλιόμετρο από το ομώνυμο χωριουδάκια με την πανοραμική θέα, τα λιθόχτιστα δρομάκια και τα πέτρινα σπίτια.
Η ιστορία
Η Μαντίνεια αποτελούσε στην αρχή ένωση πέντε δήμων με πρωτεύουσα την ακρόπολη Πτόλη. Συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο όπου αμέσως μετά οι κάτοικοί της συγκεντρώθηκαν σε μια πόλη δημιουργώντας Πολιτεία, ο κάτοικός της λεγόταν “Μαντινεύς”. Βρισκόταν στα σύνορα της Αργολίδας, νότια του Ορχομενού και βόρεια της Τεγέας. Όλη η περιοχή της ονομαζόταν “Μαντική” η οποία καταλάμβανε όλη τη σημερινή πεδιάδα της Τρίπολης που εκτείνεται ακριβώς μέχρι τη θέση της αρχαίας Μαντίνειας. Τα ερείπια της αρχαίας Μαντίνειας που βρίσκονται στο κάμπο γύρω από την Τρίπολη καλούνται σήμερα Παλαιόπολη και με την ίδια ονομασία Μαντίνεια φέρεται επαρχία της Αρκαδίας ή οποία πήρε το όνομά της από την Αρχαία Μαντίνεια. Στους προϊστορικούς χρόνους η πόλη βρισκόταν στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται «Γκορτσούλι», διότι εκεί υπάρχουν προϊστορικά κτίσματα καθώς και αξιόλογα ιερά των ιστορικών χρόνων.
Η αρχαία πόλη δημιουργήθηκε από την ένωση των γειτονικών οικισμών στην περιοχή (500 π.Χ.) με πολιούχο θεό πάντα τον Ποσειδώνα. Η πόλη ήταν μεγάλη με αμέτρητους ναούς και πολυγωνικές οχυρώσεις. Ο Παυσανίας καταγράφει τον ναό της Άρτεμης Υμνίος, μια τοπική ιέρεια η Διοτίμα ενέπνευσε τον Σωκράτη.Πολύ κοντά στην πόλη υπήρχε το πανάρχαιο Φράγμα της Μαντίνειας ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της αρχαίας Ελληνικής τεχνολογίας. Όταν ξέσπασε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος στην περιοχή έγινε η πρώτη μεγάλη Μάχη της Μαντινείας (418 π.Χ.) ανάμεσα στην Αρχαία Σπάρτη, την Αρχαία Αθήνα και τους συμμάχους τους. Ο Αθηναίος στρατηγός Λάχης έπεσε στο πεδίο της μάχης, ακολούθησε η συντριβή των Αθηναίων που έδωσε μεγάλο προβάδισμα στους Σπαρτιάτες. Η Αρχαία Μαντίνεια ανήκε αρχικά στην Σπαρτιατική Συμμαχία αλλά αργότερα αποστάτησε στους Αθηναίους, τελικά αναγκάστηκε να επιστρέψει στους Σπαρτιάτες. Όταν έκλεισε η Ανταλκίδειος ειρήνη (387 π.Χ.) οι Σπαρτιάτες βρήκαν την ευκαιρία να απαιτήσουν από την Μαντίνεια να διαλυθεί στα επιμέρους χωριά. Οι κάτοικοι απάντησαν με εκδίωξη των Σπαρτιατών από την πόλη, οι Σπαρτιάτες την πολιόρκησαν, την κατέλαβαν και πέτυχαν στα σχέδια τους να διαλύσουν την πόλη. Αργότερα μετά τις ήττες των Σπαρτιατών στους πολέμους με τους Θηβαίους η πόλη ενώθηκε ξανά, την ενίσχυσαν με νέα κυκλικά τείχη και διατήρησαν τα παλιά. Στην Μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.) οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες συμμάχησαν εναντίον των Θηβαίων, ηττήθηκαν αλλά έπεσε ο Επαμεινώνδας με αποτέλεσμα να καταρρεύσει η Θηβαϊκή ηγεμονία.
Ο Μακεδόνας βασιλιάς Αντίγονος Γ΄ Δώσων κατέστρεψε την πόλη (223 π.Χ.) αλλά επέτρεψε στους Αχαιούς να την ανοικοδομήσουν, ο Άρατος ο Σικυώνιος έφερε νέους εποίκους και την μετονόμασε σε “Αντιγόνεια”. Ο σπουδαίος φιλέλληνας αυτοκράτορας Αδριανός επισκέφτηκε την πόλη και επανάφερε το αρχαίο της όνομα. Ο Αδριανός που αγάπησε ιδιαίτερα την Μαντίνεια την ενίσχυσε με νέα κτίρια, αποκατέστησε τον ναό του Ιππίου Ποσειδώνα και έκτισε μεγάλο ναό αφιερωμένο στον ερωμένο του Αντίνοο (130 μ.Χ.). Ο Παυσανίας επισκέφτηκε την πόλη αρκετά χρόνια αργότερα (166 μ.Χ.) και περιγράφει αναλυτικά τα κτίσματα και τα ερείπια στο 8ο Βιβλίο του.
Δείτε επίσης
